Niyə? (Why?)

This article explores reflections on the universe and human existence. The author contemplates profound philosophical questions—identity, the infinity of the cosmos, and the meaning of humanity’s existence—while observing the stars in the night sky. Emphasizing the value of unanswered questions, the author suggests that humanity affirms its existence through continuous inquiry and thought. The discussion also highlights Chingiz’s installation, "Am I the One Who Hears the Answers?", as an example of art’s power to provoke deep questioning. The text juxtaposes humanity’s insignificance against the vastness of the universe with its immense capacity to think and question. Ultimately, the author asserts that the question “Why?” will never lose its significance and that by preserving this question, humanity leaves a mark on the future.

Nə zaman gecə səmada ulduzları izləsəm, özümü düşünməyə başlayıram. Hər insan nə vaxtsa özünü nədəsə görür, ömrünün hansısa bir dövründə mütləq özüylə rastlaşır. Kainat da bu mənada mənim güzgümdü. Sonsuz uzaqlıqdakı ulduzlar, dibsiz quyu kimi insanı özünə çəkən qaranlıq "boşluq" sual olub yağış kimi üstümə yağır. Mən kiməm? Mən niyə onları (ulduzları) görə bilirəm? Mən niyə onlar barədə düşünə, onları arzulaya bilirəm? Axı bütün insanlığın ömrünü ip kimi bir-birinə calasan gedib çata bilməyəcəyimiz, amma nə vaxtsa var olmuş ulduzları görə bilirik. Elə isə onları görməyimizin, düşünməyimizin mənası nədir? Kainatın nəzərində o qədər "yoxuq" ki, bəlkə də heç var olmamış belə ola bilərik. Buna qarşılıq, yenə eyni kainatın sonunda nə olduğunu düşünəcək qədər təkəbbürlüyük. Biz (insanlıq), bizdən xəbəri olmayan kainata meydan oxuyacaq qədər böyüyük, nəhəngik. Biz (insanlıq) kainatın üzərindəyik. Amma yenə də "niyə?" sualına cavab verə bilməkdən acizik.
Hər halda sual cavablandırılmadığı müddətcə dəyərlidir. Cavablandırılmış sual, artıq mövcud olmayan sualdır. Elə isə min illərin qazandırdığı dəyəri özündə toplayan bu, "niyə?" görünür bir gün məni də arxada qoyub gələcəyə doğru səyahətinə davam edəcək. Və biz (insanlıq) bu sualı təkrarladığımız, düşündüyümüz hər bir gün onu dəyərli saxlamağa davam edəcəyik.
Yay Qalereyada davam edən "Hər şey yaxşı olacaq: Sabah və ya nə vaxtsa" adlı sərgini gəzəndə diqqətimi ən çox Çingizin, "Cavabları eşidən mənəm?" adlı instalyasiyası çəkdi. Layihə konseptual təsviri sənətin ruhuna tam mənası ilə uyğun şəkildə mətni ön plana çıxardır. Hətta o qədər ki, ilk nəzərdən instalyasiyanın özünə soyuq və məsafəli yanaşsam da sətirləri sadəcə bir dəfə oxumağım layihənin materilist cəhətini mənim üçün birmənalı olaraq önəmsiz etdi. Çünki hər bir sətr yuxarıda bəhs etdiyim "Niyə?" sualının altından təkrar-təkrar xətt çəkir, vurğulayır və ən asası həqiqətən soruşur. Bu suallar cavab istəmir. Bu suallar düşünülməyini istəyir. Bu sualların sahiblənilməyə, onu düşünən zehinlərə ehtiyacı var.
Sərginin adına uyğun olaraq desək, sadəcə bir nəfərin düşünməsi belə sabahı daha yaxşı edəcək. Çünki, biz hər zaman bu günü yaşayırıq, sabahı görmürük. Yaşadığımız bütün ağrı da, acı da bu gündü. Ona görə nə vaxtsa yox, elə məhz sabah qaçınılmaz olaraq yaxşı olacaq. Amma bəlkə də biz (insanlıq) nə sabahı, nə də o dibsiz quyu olan kainatın sonunu görməyəcəyik. Bəlkə də əksinə...
↑Back to Top